Symbolika awersu Medalika

3. Komentujący symbolikę awersu zwracają uwagę na inwokację wokół postaci Najświętszej Panny, stwierdzającą jej niepokalane poczęcie; następnie na miażdżenie przez nią głowy wężowi, co stanowi zapowiedź ostatecznego zwycięstwa nad szatanem, oraz na rozdawnictwo łask w promieniach wypływających z pierścieni na jej palcach. Awers Medalika ma zawierać wymiar chwalebny.

Postać Maryi na awersie nawiązuje do tradycji biblijnej (Rdz 3; Ap 12) i odwołuje się do występujących tam motywów. Wizja Janowa wydaje się bliższa jej prezentacji na awersie niż tekst Protoewangelii; awers nie jest jednak jej wiernym odbiciem. Z Protoewangelii zostaje natomiast zaczerpnięty motyw uczestniczenia Maryi w zwycięstwie nad szatanem (miażdżenie głowy wężowi). Oba teksty stoją również u podstaw tzw. wizji z globem. Treść awersu, podobnie jak wizja z globem, jest powiązana z tradycją biblijną i tylko w jej świetle możemy właściwie odczytać jego przesłanie.

3.1. Motyw miażdżenia głowy wężowi

Tekst Protoewangelii (Rdz 3, 15) zapowiada zwycięstwo nad mocami zła, czyli nad szatanem: w eschatologicznym zwycięstwie potomstwa niewiasty (Zbawiciel) będzie miała ona udział przez Jego zrodzenie. Jeżeli zwyciężona przez węża Ewa, wyobraża konkretnego człowieka, to ta, która przyczyni się do pokonania węża powinna być również realnie istniejącą osobą . W niewieście w Rdz 3, 15 można widzieć Nową Ewę, czyli Matkę Odkupiciela. Maryja wydaje na świat Zbawiciela, który będąc jej „Potomstwem" zmiażdży wężowi głowę. Termin „potomstwo" nie ogranicza się do samego Odkupiciela, ale obejmuje wszystkie Jego dzieci, także Maryję , które w Nim odnoszą zwycięstwo nad szatanem. Maryja jawi się w tej walce jako najmocniejsza ostoja spośród rodzaju ludzkiego, w pełni zjednoczona z Synem Bożym i z Nim współpracująca (obraz serc na rewersie). W osobie Matki Jezusa człowiek - dzięki łasce Bożej - okazuje się już w doczesnej rzeczywistości potężniejszy od zakusów szatana.

Powyższy temat nie występuje explicite w istniejących przekazach objawienia (Katarzyna, Aladel). Przy przyjętej interpretacji białej półkuli pod stopami Maryi nie wydaje się, aby motyw węża występował tam przed jej zniknięciem w promieniach światła i ukazaniem się kuli ziemskiej (zob. Wnioski historyczne 3 i 5). Motyw węża możemy wyprowadzić pośrednio z przesłania białej półkuli, symbolu niepokalanego poczęcia Maryi i doskonałego zjednoczenia z Synem Bożym. Najświętsza Panna jako jedyna z całego rodzaju ludzkiego, wolna od wszelkich zakusów Złego, czyli od jakiejkolwiek skazy grzechu i najmniejszej niedoskonałości moralnej, odnosi nad nim pełne zwycięstwo, do jakiego wszyscy inni zmierzają na drodze uwolnienia od grzechów . Zwycięstwo Maryi nad szatanem, w postaci nigdy nie naruszonej przez grzech doskonałości, stanowi zapowiedź odrodzonej ostatecznej doskonałości zbawionych. Prezentacja Najświętszej Panny w tzw. wizji z globem i na awersie Medalika to konsekwencja całkowitego zwycięstwa nad szatanem: jej zwycięstwo - to skutek niepokalanego poczęcia (inwokacja); jej udział w zwycięstwie pozostałej reszty odkupionych - to rozdawnictwo łask wysłużonych przez Syna. Tym tematem nawiązujemy już do kolejnego motywu awersu Medalika.

3.2. Motyw rozdawnictwa łask Bożych

W przedstawieniu Najświętszej Panny na awersie Medalika widzimy uderzające odniesienia do Ap 12, 1. Tradycja chrześcijańska wzorowała się na tym obrazie w prezentacji jej niepokalanego poczęcia. Jednak interesujący nas temat rozdawnictwa łask nie występuje w Ap 12 i stanowi nowość w maryjnej tradycji Kościoła. W egzegezie biblijnej przeważa poza tym przekonanie, że niewiasta z Ap 12 - to wyobrażenie najpierw ludu Bożego Starego Przymierza, następnie Nowego, czyli Kościoła (interpretacja eklezjalna) . Przyjrzymy się najpierw tekstowi Ap, następnie odwołamy się do tzw. wizji z globem.

Wizja Ap 12 przeplata elementy zbiorowe z indywidualnymi, tzn. odnoszące się do ludu Bożego z tymi, które wskazują wprost na Maryję . W niektórych miejscach dwunastego rozdziału nawiązania do Niewiasty nie pasują do Kościoła, czy tylko do niego samego. Niewiasta, o której mowa w ww. 4b-5 to konkretna osoba, Maryja mająca wydać na świat Mesjasza; również aluzja w w. 13 może wiązać w sobie oba motywy, tj. Maryi i Kościoła. W świecie semickim przechodzenie od indywiduum do zbiorowości, i odwrotnie, było znanym zjawiskiem.

Przenikanie się w Ap 12 obrazu niewiasty-Maryi z obrazem niewiasty-Kościoła każe postrzegać całą wizję jako nierozdzielną jedność Matki Bożej z Kościołem , a dokładniej: matki odkupionych z powierzonym jej opiece Kościołem Syna. Stąd Ap 12 pokazuje zmagania synów Chrystusa i samej Maryi z mocami zła, zanim osiągną nad nimi ostateczne zwycięstwo: Maryja bierze udział we wszystkich przeciwnościach, przez jakie przechodzi Kościół. Przesłanie Ap 12 pozwala wyciągnąć ważny wniosek co do misji Najświętszej Panny na awersie Medalika: Maryja biorąca udział we wszystkich przeciwnościach Kościoła jest z nim w pełni zjednoczona na wzór doskonałego zjednoczenia ze swym Synem (obraz serc).

W doczesnych zmaganiach z przeciwnościami Maryja wspomaga powierzoną jej opiece ludzkość zlewając na nią wysłużone przez Syna łaski (obraz promieni na awersie Medalika). Na szczególną uwagę zasługuje to, że promienie światła nie wychodzą bezpośrednio z rąk Maryi, lecz z pierścieni na jej palcach, które symbolizują skarbiec łask wysłużonych przez Chrystusa. Misja rozdawnictwa łask Bożych wiąże się ściśle z tematem zwycięstwa nad złem, gdyż zwycięstwo to, polegające na wiernym trwaniu przy Bogu, czyli na nieulegnięciu wpływom szatana, dokonuje się dzięki łasce Boga. Owoc wyproszonych w wizji z globem łask (nasilające się światło) zostaje zobrazowany na awersie zwycięstwem nad szatanem. Awers Medalika wiąże temat obdarowywania łaskami z tematem zwycięstwa nad złem w graficznym zestawieniu obu motywów: wąż na powierzchni ziemi i kierujące się w jej stronę promienie. Sama postać Najświętszej Panny, z kulą ziemską u stóp, jawi się jako królowa świata.

Centralnym tematem awersu Medalika jest misja rozdawnictwa łask wyproszonych przez Najświętszą Pannę, która prowadzi do zwycięstwa nad szatanem. Jako ta, która nigdy nie uległa kusicielowi, współpracując w sposób doskonały z łaską Bożą, staje się - z woli Boga - rozdawczynią tych łask w relacji: Syn - ludzkość. Motyw rozdawnictwa łask Bożych występuje explicite w tzw. wizji z globem: Katarzyna wyraźnie stwierdza, że wypływające tam z pierścieni na palcach Maryi promienie to łaski wyproszone przez Najświętszą Pannę . Racją takiego stanu rzeczy na awersie jest jej niepokalane poczęcie, co w wizji z globem wyraża temat niewinności w symbolu białej półkuli.

Rozdawnictwo wyproszonych u Syna łask wprowadza nową relację do misji Maryi przedstawionej na Medaliku, odwrotną do tej na rewersie, tj. pośredniczenie między Panem a ludzkością. Skoro gest ofiarowywania ludzkości Panu znalazł się na rewersie (litera „M" z krzyżem na podstawie), to wypraszanie i rozdawnictwo łask Bożych doszło do głosu na awersie. Obie misje Maryi, wyrażone symbolicznie w wizji z globem, weszły w skład Medalika (i stanowią rozwój przesłania tej wizji).

Dwuwymiarowa misja Maryi w tzw. wizji z globem stanowi serce objawienia z 27 listopada 1830 roku i znajduje wyraz na obu stronach Medalika:

  1. występowanie Niepokalanie Poczętej - z racji powierzonej jej przez Boga misji - względem ludzkości (awers), oraz
  2. występowanie Bożej Rodzicielki w imieniu ludzkości do Pana (rewers).
Misja Maryi na Cudownym Medaliku ma charakter dwukierunkowego pośredniczenia między Panem a ludzkością.

Podsumowanie aspektów historyczno-teologicznych

Przesłania awersu i rewersu Medalika nie są sobie równe co do ich ważności. Motyw dwunastu gwiazd, czyli symbolu tajemnicy Chrystusa i Kościoła, zawiera w sobie całe przesłanie awersu, tj. rozdawnictwo łask przez Niepokalanie Poczętą i zwycięstwo nad szatanem. Większa waga przesłania rewersu wynika z natury rzeczy: posłannictwo Maryi jest częścią tajemnicy Chrystusowego Kościoła. Co się tyczy samej misji Najświętszej Panny, to wydaje się, że ta na awersie jest również podrzędna względem tej na rewersie: wypraszane łaski prowadzą do zwycięstwa nad szatanem i do stanu, w którym ofiarowuje ona Panu ludzkość; dalej, temat niepokalanego poczęcia to fundament doskonałego zjednoczenia z Synem przez Boże rodzicielstwo. Obraz awersu należy dlatego widzieć w kontekście rewersu, nie odwrotnie.

Odniesione dzięki niepokalanemu poczęciu zwycięstwo nad szatanem, księciem tego świata, daje Maryi prawo do tytułu królowej świata. Tak zrozumiała Katarzyna prezentację Najświętszej Panny w wizji z globem w dłoniach i w takiej roli występuje ona głównie na awersie Medalika. Rewers zaś przedstawia ją w macierzyńskiej relacji do Syna Bożego i do ludzkości. Skoro przesłania awersu i rewersu możemy wyprowadzić z tzw. wizji z globem (poza dwunastoma gwiazdami), Maryja ukazuje się w tej ostatniej nie tylko jako królowa świata, lecz również jako Matka Chrystusa i wszystkich odkupionych. Co do Maryi-Matki na rewersie, motyw dwunastu gwiazd sprawia, że jej macierzyński stosunek do ludzkości jawi się tam wyraźnie w odniesieniu do tajemnicy Chrystusowego Kościoła, i prowadzi do wniosku o byciu przez nią Matką względem Kościoła (punkt 5). Nie chcemy dokonywać sztucznego podziału, ale Maryja z tzw. wizji z globem w dłoniach jest przedstawiona na awersie Medalika w pierwszej kolejności jako królowa , na rewersie jako Matka . Z racji większej ważności przesłania rewersu występuje ona w prezentacji Cudownego Medalika przede wszystkim w roli Matki.

Objawienie Cudownego Medalika w dniu 27 listopada 1830 roku to przeniesienie prawdy o Maryi, Królowej i Matce, na płaszczyznę kultu, czyli codziennego życia ludu Bożego. Logiczny staje się przebieg objawienia: to, co s. Labouré ujrzała najpierw (tzw. wizja z globem w dłoniach), zostało następnie zawarte w przesłaniu obu stron Medalika i podane do wierzenia. Przedstawiony wniosek, będący owocem analiz teologicznych, przemawia za historyczną spójnością prezentacji Maryi na awersie Medalika (niezależnie od niewidocznych rąk, punkt 1.2b) z wizją, jakiej doświadczyła Katarzyna. Ponadto, wizja z globem w dłoniach i Medalik nie są więcej dwiema oddzielnymi rzeczywistościami.

Stan „zależności" awersu i rewersu Medalika od wizji Maryi z globem w dłoniach zmienił się z chwilą wprowadzenia przez Vachette'a motywu dwunastu gwiazd. Rewers wyobrażający tajemnicę Chrystusa i Jego Kościoła stanowi obecnie (w sensie ważności przesłania) szczyt objawienia z 27 listopada 1830 roku: zawiera w sobie nie tylko przesłanie awersu, lecz również całej tzw. wizji Maryi z globem. Wizja ta stała się tym samym podrzędna treści rewersu, i Medalika jako takiego. Motyw dwunastu gwiazd pogłębił przesłanie teologiczne Medalika, naruszył jednak wcześniejszą relację między wizją Maryi z globem w dłoniach a jego obydwiema stronami.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na kolejne etapy, na których proces powstawania Medalika mógł się zakończyć. Gdyby została spełniona wola Katarzyny, rewers powtarzałby w sposób symboliczny całą treść awersu (Maryja trzymająca w dłoniach kulę ziemską i opromieniająca ją łaskami), czyli dwuwymiarową misję. Interpretacja Aladela sprawiła, że dwuwymiarowa misja Maryi z wizji z globem w dłoniach została rozdzielona i zawiera się na każdej ze stron Medalika (awers: rozdawnictwo łask; rewers: ofiarowywanie ludzkości Panu). Umieszczenie ostatecznie przez jubilera dwunastu gwiazd na rewersie przesunęło akcent z tzw. wizji z globem na rewers Medalika. Gdyby Medalik został wykonany po myśli wizjonerki, ta prawdopodobnie nie domagałaby się figury Niepokalanej z globem w dłoniach. Dalej, w kontekście obecnej treści rewersu istnienie powyższej figury ma jedynie znaczenie w sensie kultu maryjnego, nie przesłania teologicznego (rewers i cały Medalik przewyższają ją swą treścią).